Բնակչության տեղաբաշխման առանձնահատկությունները
Աշխարհի բնակչության տեղաբաշխման օրինաչափությունները: Բնակչության կուտակման գլխավոր արեալները
Բոլոր աշխարհամասերում նկատվում են բնակչության տեղաբաշխման հետևյալ օրինաչափությունները՝
ա. բնակչության խտությունը նվազում է տեղանքի բացարձակ բարձրության մեծացման հետ զուգահեռ,
բ. բնակչությունը կենտրոնացված է ծովափնյա շրջաններում: Աշխարհի բնակչության մոտ կեսն ապրում է ծովափից մինչև \(200\) կմ լայնությամբ ցամաքային շերտում (ցամաքի \(16\) %-ը):
գ. որքան հեռանում ենք ծովափից, այնքան նվազում է բնակչության միջին խտությունը:
Նկարում աշխարհի բնակչության առավել մեծ կուտակման արեալներն են՝ առանձնացված կարմիր գույնով և շրջանակներով:
Բնակչության տեղաբաշխման քարտեզի համաձայն բնակչության առավել մեծ կուտակումներ կան ծովափնյա, մինչև \(500\) մ բացարձակ բարձրության, նախկինում յուրացված և մարդկության ծագման հնագույն արեալներում (տարածքներում), արդյունաբերական շրջաններում: Օր.՝ այդպիսի արեալներ են Արևմտյան Եվրոպան, ԱՄՆ-ի հյուսիսարևելյան շրջանները, Նեղոսի հովիտը, հարավային Ասիայի մեծ մասը, Գանգեսի և Ինդոսի հովիտները, Ճավան, Չինաստանի արևելյան շրջանները, Գվինեական ծոցի ափամերձ գոտին և այլն:
Աշխարհի բնակչության տեղաբաշխումը խայտաբղետ պատկեր է ստանում նաև լեռնային շրջաններում, որտեղ բնակչությունը կուտակված է հիմնականում մինչև \(1000\) մ բարձրությունները (օր.՝ ՀՀ-ում):
Աշխարհի բնակչության տեղաբաշխումը խայտաբղետ պատկեր է ստանում նաև լեռնային շրջաններում, որտեղ բնակչությունը կուտակված է հիմնականում մինչև \(1000\) մ բարձրությունները (օր.՝ ՀՀ-ում):
Այսպիսով, աշխարհի բնակչության տեղաբաշխման պատկերն արտահայտում է բնակլիմայական պայմանների ազդեցությամբ մարդկության անհավասարաչափ բաշխումը Երկրի վրա:
Իրականում այդ պատկերը իրենից ներկայացնում է մի բարդ խճանկար: Ուշադրություն
Բնակչության կուտակման գլխավոր արեալներն են Ասիա աշխարհամասի արևելքը, հարավը և հարավ-արևելքը, Արևմտյան Եվրոպան, ԱՄՆ-ի հյուսիս-արևելքը, Աֆրիկայում՝ Գվինեական ծոցին հարող գոտին:
Տիեզերքից կատարված լուսանկարները ցույց են տալիս, թե որքան լուսավոր են գիշերային Եվրոպան, Հյուսիսային Ամերիկան, Ճապոնիան՝ ողողված խոշոր քաղաքներից ճառագող լույսերով:
 |  |
 |  |
Ասիա աշխարհամասի արևելքը, հարավը և հարավ-արևեքը և՛ մարդկության ծագման բնօրրաններից է, և՛ զարգացած գյուղատնտեսական շրջան, որտեղ բնակչության կուտակումներն առավել զգալի են գետահովիտներում և գետաբերաններում (օր.՝ Ինդոս, Գանգես, Բրահմապուտրա, Հուանհե, Յանցզի և այլն):
Օրինակ
Ամենախտաբնակ շրջաներից է Ճավա կղզին, որտեղ բնակչության միջին խտությունը կազմում է \(2000\) մարդ/կմ²:
Ուշադրություն
«Պոլիս» բառը նշանակում է քաղաք, հետևաբար «մեգապոլիս»՝ մեծ քաղաք, իսկ մեգալոպոլիսը ագլոմերացիաների ընդարձակման և տարածականորեն միմյանց հետ սերտաճման արդյունքում առաջացող համատարած տարաբնակեցման գոտի է:
Արևմտյան Եվրոպան մարդկության կողմից վաղ յուրացված տարածաշրջաններից է, որն աչքի է ընկնում նպաստավոր աշխարհագրական դիրքով և բնակլիմայական պայմաններով (ծովային կլիմա, հարթավայրային ռելիեֆ): Այստեղ բնակչության խտությունը կազմում է միջինում \(200\) մարդ/քկմ, իսկ խոշոր քաղաքներում՝ \(1000 -1500\) մարդ/կմ² և ավելի: Այս արեալում չկան այնպիսի գերխոշոր քաղաքներ (մեգապոլիսներ) կամ դրանց կուտակումներ (մեգալոպոլիսներ), ինչպես որ մյուս խտաբնակ արեալներում, քանի որ այս արեալն առաջացել է հիմնականում արդյունաբերական կենտրոնների կուտակումից, որոնք առաջացել են դեռևս միջնադարում՝ քաղաքային բնակավայրերի աճի բարձր տեմպերի շնորհիվ: Այդ տեմպերը, հասնելով գագաթնակետին, այժմ դանդաղել են: Արեալում համեմատաբար խոշոր ուրբանիզացված (քաղաքային) գոտիներ են Ռուրշտադտը (Գերմանիայում՝ Հռենոս), Միդլենդը (Մեծ Բրիտանիայում), Սիլեզիան (Լեհաստանում), որոնք տեղաբաշխված են հանքարդյունաբերական շրջաններին մոտ:
ԱՄՆ-ի հյուսիս-արևելքում բնակչության մեծ կուտակման պատճառը գերհզոր արդյունաբերական շրջանների առկայությունն է: Այս արեալը համեմատաբար երիտասարդ է: Ունի ծովափնյա աշխարհագրական դիրք: Արեալում ձևավորվել են ուրբանիզացված գոտիներ՝ մեգալոպոլիսներ, որոնց մեջ առանձնացվում են մի շարք մեգապոլիսներ:
Օրինակ
Փիթսբուրգ և Չիկագո մեգապոլիսների միջև ձևավորվել է Չիփիթս մեգալոպոլիսը, Բոստոնի և Վաշինգտոնի միջև՝ Բոսվաշը: Այս արեալի մեջ են մտնում նաև ամերիկյան Մեծ լճերի ափամերձ խոշոր նավահանգիստները: Այլ խոշոր մեգապոլիսներից են Դեթրոյթը, Նյու- Յորքը, Չիկագոն, Բոստոնը, Բալտիմորը, Ինդիանապոլիսը, Փիթսբուրգը, Մոնրեալը, Օտտավան և այլն:
Նկար 3. տեսարաններ խոշոր քաղաքներից
Մեխիկո  | Չիկագո  | Նյու Յորք  |
Տոկիո  | Շանհայ  | Դուբայ  |
Փարիզ  | Լոնդոն  | Մոսկվա  |
Աղբյուրները
Գ. Ավագյան, Ռ. Մարգարյան, Աշխարհագրություն \(7\), Երևան, «Արևիկ»,\(1999\)
Ռ. Մարգարյան, Մ. Մանասյան, Գ. Հովհաննիսյան, Ա. Հովսեփյան, Աշխարհագրություն \(7\), Երևան, «Մանմար»\(2013\)
Յու. Մուրադյան, Հասարակական աշխարհագրության հանրագիտակ բառարան, Երևան, «ՄՈԱ» հրատ., 2008
http://www.prb.org/publications/datasheets/2013/2013-world-population-data-sheet/world-map.aspx#map/world/population/inc
http://www.indexmundi.com/map/?v=21000
Ռ. Մարգարյան, Մ. Մանասյան, Գ. Հովհաննիսյան, Ա. Հովսեփյան, Աշխարհագրություն \(7\), Երևան, «Մանմար»\(2013\)
Յու. Մուրադյան, Հասարակական աշխարհագրության հանրագիտակ բառարան, Երևան, «ՄՈԱ» հրատ., 2008
http://www.prb.org/publications/datasheets/2013/2013-world-population-data-sheet/world-map.aspx#map/world/population/inc
http://www.indexmundi.com/map/?v=21000