2. Ազոտական թթու և նրա աղերը

Քիմիական բանաձևը և մոլեկուլի կառուցվածքը՝

 

 

 

Ազոտական թթուն օդում ուժեղ «ծխում» է, քանի որ խոնավ օդում ջրային գոլորշիների հետ մասամբ հեղուկ թթվի մանր կաթիլներից բաղկացած քուլաներ են առաջանում։

 

Ազոտական թթուն շատ ուժեղ միահիմն թթու է և ջրում գրեթե լրիվ դիսոցվում է:

Ազոտական թթուն, ինչպես և մյուս թթուները, փոխազդում է հիմքերի, հիմնային օքսիդների, աղերի (կարբոնատների, սուլֆիտների ու սիլիկատների) հետ:

 

Ազոտական թթուն մետաղների հետ յուրահատուկ կերպով է փոխազդում, մյուս թթուների նման ջրածին չի անջատում, այլ անջատում է ազոտի օքսիդներ, ամոնիակ (ամոնիումի նիտրատ) կամ ազատ ազոտ։ Նշանակում է՝ այս դեպքում վերականգնվում է ոչ թե ջրածինը, այլ ազոտը, որի օքսիդացման աստիճանը \(+5\)-ից կարող է նվազել մինչև \(-3\)

 

Մետաղների հետ ազոտական թթվի փոխազդեցության այս կամ այն ձևը կախված է թթվի կոնցենտրացիայից ու փոխազդող մետաղի ակտիվությունից։

Ազոտական թթվի մոլեկուլի անկայունությունը կարևոր առանձնահատկություն է։ Ջրային լուծույթում այդ թթուն համեմատաբար ավելի կայուն է։ Մինչդեռ \(98\)% զանգվածային բաժնով ազոտական թթուն անկայուն միացություն է, լույսի ազդեցությամբ քայքայվում է:

 

 

  

Բնության մեջ քիչ քանակությամբ ազոտական թթու առաջանում է ամպրոպների ընթացքում։ Էլեկտրական պարպումների ազդեցությամբ օդի հիմնական բաղադրամասերը՝ ազոտը և թթվածինը, փոխազդում են՝ առաջացնելով ազոտի\((II)\) օքսիդ:

 

 

 

Արդյունաբերական եղանակով ազոտական թթու ստացվում է միմյանց հաջորդող չորս փուլերով:

 

Առաջին փուլ՝ ամոնիակի սինթեզ

 

 

Երկրորդ փուլ՝ ամոնիակի կատալիտիկ օքսիդացում

 

 

Օքսիդացումն ընթանում է հպումային սյունակաթսայում՝ \(550–600°C\) ջերմաստիճանում, պլատին-ռոդիում համաձուլվածք \((Pt-Rh)\) կատալիզատորի ներկայությամբ։

Երրորդ փուլ՝ ազոտի\((II)\) օքսիդի օքսիդացումը համեմատաբար ցածր ջերմաստիճանում.

 

Չորրորդ փուլ՝ ջրում ազոտի\((IV)\) օքսիդի լուծում թթվածնի մասնակցությամբ.