![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/nkar.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text11.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text12.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text13.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text0.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text21.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text22.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text23.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/logo.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/hamar.png)
Միջուկային ռեակցիաներ
Այն ռեակցիաները, որոնց ժամանակ տեղի է ունենում ատոմների միջուկների բաղադրության փոփոխություն, կոչվում են միջուկային ռեակցիաներ:
![000051.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/9ac0de3d-48fe-4132-b123-49033db59e6c/000051.jpg)
Ատոմի կառուցվածքի վերաբերյալ տեսակետների զարգացումը դիտարկելիս խիստ կարևորվեց ռադիոակտիվության երևույթը, որը հայտնաբերվել է դեռևս \(1896\)թ. ֆրանսիացի ֆիզիկոս Ա. Բեքերելի կողմից:
![Portrait_of_Antoine-Henri_Becquerel.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/ad23f92f-dd61-49dd-b5b9-20cdf533e5ca/Portrait_of_Antoine-Henri_Becquerel-w434.jpg)
Ա. Բեքերել
Ռադիոակտիվությունը ատոմների որոշ իզոտոպների ինքնաբերաբար տրոհվելու երևույթն է, որի ընթացքում արձակվում են ռադիոակտիվ ճառագայթներ:
Ի դեպ՝ ռադիոակտիվ ճառագայթները թափանցում են շատ նյութերի մեջ և անցնում անարգել (օրինակ՝ թուղթ, ցինկի թիթեղ), իսկ կապարի հաստ շերտով չեն անցնում:
![n1.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/298925c7-8088-4ddb-ba96-a36cf98de57a/n1.jpg)
Միջուկային ռեակցիաները բաժանվում են հիմնականում երկու խմբի՝ միջուկային տրոհում և միջուկային սինթեզ:
Եթե իզոտոպի միջուկից արձակվում է -մասնիկ, ապա այն կոչվում է -տրոհում:
![0f7f02011e58bdfecd672f75712a5998.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/cad82d7d-f367-4a48-b3b9-391b8726248e/0f7f02011e58bdfecd672f75712a5998.jpg)
![Alphae.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/90cd6670-0c79-45aa-be9f-fa7bb0292fe6/Alphae.gif)
Եթե իզոտոպի միջուկից արձակվում է -մասնիկ, ապա այն կոչվում է -տրոհում:
![63938_html_m704abd.png](https://resources.cdn.imdproc.am/c4c3e569-beb1-4b67-9fd5-37bc1b892cef/63938_html_m704abd.png)
![time-nuclear-2-beta.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/495a428d-cb16-4d80-88cd-8872dfaff6f3/time-nuclear-2-beta-w493.jpg)
Որոշ տարրերի բնական իզոտոպներ ռադիոակտիվ են, ինքնաբերաբար տրոհվում են որոշակի կիսարոհման պարբերությամբ:
Օրինակ ուրան-\(235\) իզոտոպի տրոհումը մինչև կապար-\(207\) կայուն իզոտոպի կատարվում է ըստ հետևյալ նկարի, որտեղ բերված են նաև համապատասխան իզոտոպների կիսատրոհման պարբերությունները:
![raspad.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/d4a379dd-4eb9-4979-8a84-1d4922d9d472/raspad.jpg)
Ինչպես նկատեցիր, տարրի -տրոհման հետևանքով ստացված նոր տարրի զանգվածային թիվը նույնն է, իսկ ատոմային համարը մեկ միավորով մեծ է ելային տարրի ատոմային համարից, քանի որ ելային տարրի միջուկում առկա նեյտրոններից մեկը վերածվում է պրոտոնի:
![1_5254fe3d137755254fe3d137b3.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/9ab1ceaa-96fb-4433-a692-ee4a0f20295a/1_5254fe3d137755254fe3d137b3.jpg)
-տրոհման ժամանակ իզոտոպի ատոմային համարը փոքրանում է երկու միավորով, իսկ զանգվածյին թիվը՝ չորս միավորով: Սրանք - և -տրոհումների «տեղաշարժի» սկզբունքներն են, որ հայտնաբերվել են ավելի վաղ քան ատոմի կառուցվածքը:
![0010-010-Radioaktivnye-prevraschenija.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/61337e68-8222-40a2-821d-35ba2743fa30/0010-010-Radioaktivnye-prevraschenija.jpg)
Բնական պայմաններում \(93\) և ավելի մեծ ատոմային համար ունեցող տարրերը (տրանսուրանային տարրերը) չեն հանդիպում: Դրանք, ներառյալ \(118\)-րդ տարրը, ստացվել են արհեստական ճանապարհով, հանրահայտ գիտական կենտրոններում, որոնք գտնվում են ԱՄՆ Բերկլի և ՌԴ Դուբնա քաղաքներում:
Ի դեպ՝ Դուբնայում միջուկային սինթեզի աշխատանքները ղեկավարում է մեր հայրենակից, միջուկային ֆիզիկայի և քիմիայի խոշորագույն մասնագետ, ակադեմիկոս Յուրի Հովհաննիսյանը:
![3852514.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/2b1b6243-04e6-4281-bd68-4dcc47d5b4cb/3852514-w500.jpg)
Յուրի Հովհաննիսյան
Միջուկային ռեակցիաները հավասարեցնելիս պետք է առաջնորդվել լիցքի և զանգվածի պահպանման օրենքներով:
Լիցքերի գումարը և զանգվածների գումարը հավասարման ձախ և աջ մասերում պետք է հավասար լինեն.
![3-01.png](https://resources.cdn.imdproc.am/617efb8d-3c8e-442f-8bcd-6b81e7a1c708/3-01-w500.png)
Ըստ բերված նկարի՝ \(88=86+2\) և \(226=222+4\)
Հայտնի են բազմաթիվ, գործնական կիրառություն ունեցող արհեստական միջուկային ռեակցիաներ: Ի դեպ՝ առաջին արհեստակամ միջուկային ռեակցիան իրականացրել է Է.Ռեզերֆորդը \(1919\) թվին՝
Օրինակ՝
Ուրան-\(235\) իզոտոպը մեծ էներգիա ունեցող նեյտրոնի հետ բախվելիս բաժանվում է երկու նոր բեկորների՝ արձակելով \(2-3\) նեյտրոն, որոնք կարող են տրոհել ուրանի ևս \(2-3\) ատոմ և այսպես շարունակ:
Ուրանի որոշակի զանգվածում զարգանում է միջուկային շղթայական ռեակցիա, անջատվում է հսկայական էներգիա և, ընդամենը մեկ միկրովայրկյանի () ընթացքում տեղի է ունենում միջուկային պայթյուն (ատոմային ռումբ):
![f435e69d6dd60687ae23465644b2cf34.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/657bded6-125f-4e5e-8e7e-3191816713bf/f435e69d6dd60687ae23465644b2cf34-w500.jpg)
Միջուկային ռեակցիաների ժամանակ էներգիայի փոփոխությունը չափազանց մեծ է և, ըստ Ա. Էյնշտեյնի հանրահայտ հավասարման՝ , որտեղ \(E\)-ն էներգիան է, \(m\)-ը՝ զանգվածը, իսկ \(c\)-ն՝ լույսի արագությունը վակումում, զգալի կլինի նաև զանգվածի փոփոխությունը (զանգվածի դեֆեկտ, կորուստ):
Իսկ միջուկային շղթայական ռեակցիան կառավարելիս այն չի վերածվում պայթյունի, այլ ատոմային էլեկտրակայաններում վերածվում է էլեկտրական էներգիայի:
![1374161248_nuclear_power_station.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/be5f151f-e940-4557-b61f-9318311a3555/1374161248_nuclear_power_station-w500.jpg)
Նկարում բերված է ատոմակայանի աշխատանքի սկզբունքային ուրվագիրը:
Մենք կողմնակից ենք «խաղաղ ատոմ»-ին:
![iStock_000075236449_Large.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/92bc7005-4d1c-4788-94fa-fc765b555b71/iStock_000075236449_Large-w500.jpg)
Անհամեմատ ավելի շատ էներգիա է անջատվում միջուկային սինթեզի ռեակցիաների ժամանակ, երբ իրար են միանում փոքր ատոմային համար ունեցող տարրերի իզոտոպները:
Օրինակ՝
![1.png](https://resources.cdn.imdproc.am/49f457bf-e7c0-4438-9217-1acdfcbe7b43/1.png)
Աղբյուրները
Ա․ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ, Լ․ ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Քիմիա-10, Երևան-2010