2. Ուրբանիզացիա: Գյուղական տարաբնակեցում

Ուրբանիզացիա հասկացությունն առաջացել է լատ. \(urbanus\)- քաղաք, քաղաքային բառերից:
Ուրբանիզացումը բնութագրող կարևոր ցուցանիշներ են ուրբանիզացման աստիճանը և ուրբանիզացման մակարդակը:

 

Ուրբանիզացման աստիճանը որոշելու համար պետք է գտնել երկրի քաղաքային բնակչության և գյուղային բնակչության հարաբերակցությունը: 

Ուրբանիզացման մակարդակը բարձր է, եթե բարձր է \(50\)%-ից, միջին է, եթե \(20-50\)% է, իսկ ցածր՝մինչև \(20\)%:  Օրինակ՝ Սան Մարինոյում այն \(94\) % է, Բելգիայում՝ \(97.5\) %, Մոնակոյում՝ \(100\) %, Ռուանդայում` \(19.1\) %, Չադում՝ \(21.8\)%:

Ուրբանիզացման տեմպերը գնահատվում են ուրբանիզացման աստիճանների տոկոսային փոփոխությամբ որոշակի ժամանակահատվածում:

 

Ուրբանիզացման տեմպերը բարձր են զարգացող երկրներում (\(3.3\) %), իսկ զարգացած երկրներում՝ ցածր (մոտ \(1\) %):

Եթե \(1800\) ական թթ.-ին աշխարհի բնակչության շուրջ \(3\) % -ն եր բնակվում քաղաքներում, ապա այժմ՝ շուրջ \(50\) %-ը:

 

Նկարում տարբեր քաղաքներից տեսարաններ են:

 

 

Առաջին քաղաքները ստեղծվել են դեռևս Ք.ա. \(3\)-րդ հազարամյակում, երբ կատարվեց աշխատանքի առաջին հասարակական բաժանումը. արհեստները և առևտուրը առանձնացան գյուղատնտեսությունից: Դրանից հետո աստիճանաբար մեծացել է քաղաքների թիվը, քանի որ քաղաքները կրթական, տնտեսական, մշակութային, առևտրական, տրանսպորտային կենտրոններն են: Ինչպես պատկերավոր ասում են, քաղաքները պետության «հրամանատարական կազմն են», նրանք ուղղորդում են գյուղերի զարգացումը ևս:

Քաղաքների թվի և նրանց բնակչության թվաքանակի կտրուկ աճ նկատվել է ԳՏՀ-ից հետո (գիտատեխնիկական հեղափոխություն), \(20\)-րդ դարում, երբ ձևավորվել են տարբեր քաղաքային բնակավայրերի սերտաճած խոշոր միավորումներ, ուրբանիզացված գոտիներ՝ ագլոմերացիաներ, քաղաքների կուտակումներ:

Գյուղական բնակավայր Գերմանիայում

 

 

Գյուղական բնակավայր Ռուսաստանում

 

 

Գյուղական բնակավայր Չադում