![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/nkar.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text11.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text12.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text13.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text0.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text21.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text22.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text23.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/logo.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/hamar.png)
Հոդվածոտանիների կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունները
Հոդվածոտանիները կենդանի օրգանիզմների ժամանակակից կայսրությունում, ինչպես արդեն ծանոթացաք, ներկայանում են որպես ամենաբազմազան և միջավայրին լավ հարմարված կարգաբանական խումբ: Իրենց պատմական զարգացման ընթացքում հոդվածոտանիները կարողացել են «գրավել» գրեթե ամբողջ երկրագունդը, քանի որ դրանք տարածվում են բոլոր կենսամիջավայրերում:
Հոդվածոտանիներին կարելի է հայտնաբերել.
Ջրային կենսամիջավայրում. օրինակ՝ խեցգետինը, խաչափառը, ջրալուն, ցիկլոպը:
![42.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/c7d5ea7d-b0ad-446f-a513-c56e5f275946/42.jpg)
Ցամաքային կենսամիջավայրում. օրինակ՝ նեպուկը, սարդը, կարիճը, մրջյունը:
![45.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/43eb3536-06fc-447b-9399-090d38bc1b5f/45.jpg)
Օդացամաքային կենսամիջավայրում. օրինակ՝ բզեզները, թիթեռները, մեղուները, ճպուռները:
![48.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/44d49ddc-a2c4-4eb5-9673-c666f25d82ef/48.jpg)
Հոդվածոտանիները կենդանիների թագավորության առաջին ներկայացուցիչներն են, որոնք նվաճել են օդացամաքային միջավայրը:
Հոդվածոտանիները առաջին կենդանիներն են, որոնք ունեն օդային թռիչքի ապահովման հատուկ տեղաշարժման օրգաններ՝ թևեր:
![71.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/efd62437-75dd-49f3-bd86-995c117f2918/71-w600.jpg)
Հոդվածոտանիները իրենց անվանումը ստացել են՝ ելնելով նրանց արտաքին կառուցվածքային հիմնական առանձնահատկություններից: Ինչպես օղակավոր որդերի մարմինը, հոդվածոտանիների մարմինը ևս կազմված է առանձին հատվածներից, որոնք, սակայն, կառուցվածքային տեսանկյունով միանման չեն և կատարում են տարբեր ֆունկցիաներ:
Ի տարբերություն օղակավոր որդերի նույնական հատվածների` հոդվածոտանիների մարմնի առանձին հատվածները միմյանց հետ միավորվում են շարժուն կամ կիսաշարժուն ձևերով, առաջացնելով՝ հոդեր:
Ուշադրություն
Հոդերը մարմնի առանձին հատվածների միացումներ են, որոնք ապահովում են վերջույթների և մարմնի մասերի ակտիվ շարժումը:
![сегметированное тело.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/2c20de60-b102-4c40-8294-900d2989e2f8/%D1%81%D0%B5%D0%B3%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5%20%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BE.jpg)
Հոդվածոտանիների որոշ հատվածներ հոդերով միավորվելով առաջացնում են շարժուն հատվածավոր վերջույթներ:
Հոդվածոտանիների մոտ առաջին անգամ արտահայտվում են տեղաշարժման իսկական վերջույթներ՝ հոդավորված ոտքեր:
Հոդվածավոր վերջույթները բացի նրանից, որ հանդիսանում են տեղաշարժման բավականաչափ կատարելագործված օրգաններ, կարող են նաև ձևափոխվել և կատարել այլ լրացուցիչ գործառույթներ: Օրինակ՝ ձևափոխվել և գլխի վրա առաջացնել զգայական բեղիկներ և ալեհավաքներ, բերանի շրջանում առաջացնել ծնոտներ:
![75.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/4e7f25a6-6b50-4088-9343-f716aacef153/75-w400.jpg)
Ուշադրություն
Ծնոտները հոդվածոտանիների մոտ առաջին անգամ հանդիպող վերջույթներ են, որոնք մասնագիտացված են սննդի և կերի որսի մեջ:
Հոդվածոտանիների նշված կառուցվածքային յուրահատկությունները մեզ հուշում են, որ հնագույն հոդվածոտանիները շատ նման են եղել ծովային բազմախոզան որդերին, որոնց դուք արդեն ծանոթ եք: Հնագույն հոդվածոտանիների մոտ մարմնի յուրաքանչյուր օղակից դուրս եկող մկանոտ պարապոդիումները և խոզանները արդեն վերաճել էին իսկական հոդավորված զույգ վերջույթների՝ ոտքերի:
![11 (2).png](https://resources.cdn.imdproc.am/693139c3-2557-400f-b38d-14c9df0b73b5/11%20%282%29-w409.png)
Օղակավոր որդերից հոդվածոտանիների ծագման օգտին են խոսում բազմաթիվ համեմատական անատոմիական տվյալներ:
Եթե երբևէ բռնել եք խեցգետին կամ բզեզ, ապա միանշանակ զգացել եք, որ նրանք արտաքինից կարծր են: Այդ կարծրությունը նրանց տալիս է օրգանիզմի արտաքին կմախքը, որը կազմված է խիտինից:
Կմախքը, թեկուզև արտաքին, հոդվածոտանիների կառուցվածքային առաջադիմության հիմնական դրսևորումներից է:
![78.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/503bd2fc-be93-412d-a2f8-4d436c5621ae/78-w431.jpg)
Խիտինը արտադրվում է մաշկի հատուկ գեղձերի կողմից. այն ածխաջրային ծագում ունեցող օրգանական նյութ է, որը թե՛ կարծրությամբ, և՛ թե բաղադրությամբ նման է փայտանյութին:
Ուշադրություն
Բուսական թաղանթանյութը՝ ցելյուլոզը, և կենդանական խիտինը կառուցվածքով և նշանակությամբ համարժեք են՝ հանդիսանում են ածխաջրային արտաքին կմախք:
Խիտինը գրեթե ամբողջությամբ ծածկում է կենդանուն և հուսալիորեն պաշտպանում է շրջապատող միջավայրի մեխանիկական, քիմիական և այլ վնասակար գործոններից: Խիտինային արտաքին կմախքը պատված է սպիտակուցային շերտով, որը կրկնապատկում է զրահի ամրությունը և հաղորդում նրան խայտաբղետ գունավորում:
![pic108.png](https://resources.cdn.imdproc.am/1aeeb6ac-9866-4972-92b6-117ed16a3f8d/pic108.png)
Ցամաքային հոդվածոտանիները պատված են նաև մոմաշերտով, որը նրանց պաշտպանում է ջրի ավելորդ գոլորշիացումից:
Խիտինային զրահը, ի տարբերություն ցելյուլոզի, բավականաչափ թեթև է. նրա ներքին ելունդներին ամրանում են օրգանիզմի վերջութային մկանները և ապահովում են կենդանու ակտիվ շարժը:
Այնուհանդերձ խիտինային արտաքին կմախքը կենդանու հետ չի աճում, այն զուրկ է ձգվելու հատկությունից և սահմանափակում է օրգանիզմի աճը և չափսերը: Այդ պատճառով որոշակի ժամանակ հետո խիտինային զրահը պոկվում է և դրա փոխարեն սկսվում է ձևավորվել նոր ծածկույթ:
Հոդվածոտանիները առաջին կենդանիներն են, որոնք կատարում են իսկական մաշկափոխանակություն:
Աղբյուրները
Կենսաբանություն. Կենդանի օրգանիզմների բազմազանությունը. 7-րդ դասարանի դասագիրք/ Տ.Վ. Թանգամյան, Ս. Հ. Սիսակյան -Եր.: Տիգրան Մեծ, 2013, էջ 97
Կենսաբանություն. Կենդանի օրգանիզմների բազմազանությունը. 7-րդ դասարանի դասագիրք/ Է.Ս. Գևորգյան, Ֆ.Դ. Դանիելյան, Ա.Հ. Եսայան - Եր.: Աստղիկ գրատուն, 2013, էջ 144-145
Կենսաբանություն. Կենդանի օրգանիզմների բազմազանությունը. 7-րդ դասարանի դասագիրք/ Է.Ս. Գևորգյան, Ֆ.Դ. Դանիելյան, Ա.Հ. Եսայան - Եր.: Աստղիկ գրատուն, 2013, էջ 144-145
https://images1.popmeh.ru/upload/img_cache/9ce/9ce609b99284832adc7073982376f646_ce_1280x1024x0x0_cropped_800x427.jpg
https://cdn2.arhivurokov.ru/multiurok/html/2018/11/14/s_5bec8b900ce7e/img8.jpg
http://www.kartinki24.ru/uploads/gallery/main/313/kartinki24_insects_ants_0037.jpg
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/83/Cyphogastra_javanica_Saunders%2C_1871_%285746476166%29.jpg
https://tse4.mm.bing.net/th?id=OIP.B396wo-U2Qdlra8oNJ7dxQAAAA&pid=15.1