![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/nkar.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text11.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text12.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text13.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text0.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text21.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text22.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text23.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/logo.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/hamar.png)
Թթուներ
Թթուներ են կոչվում այն բարդ նյութերը, որոնց բաղադրության մեջ առկա են մետաղի ատոմի կողմից տեղակալվելու ընդունակ ջրածնի ատոմներ:
Առավել հայտնի թթուներն են՝
-աղաթթուն՝
-ազոտական թթուն՝
-ծծմբական թթուն՝
-ֆոսֆորական թթուն՝
Թթուների բանաձևերից երևում է, որ դրանք միշտ պարունակում են ջրածնի ատոմներ: Քիմիական ռեակցիաների ընթացքում այդ ատոմները տեղակալվում են մետաղի ատոմներով: Բնության մեջ և կենցաղում ևս հանդիպում են թթուներ:
Օրինակ
քացախաթթու, կաթնաթթու, կարագաթթու, թրթնջկաթթու, կիտրոնաթթու, խնձորաթթու և այլն:
Անվանումներից պարզ է դառնում, թե որտե՛ղ են այդ թթուները հանդիպում:
Որոշ թթուներ շատ թունավոր են: Առավել հայտնի թունավոր թթուներից են կապտաթթուն կամ ցիանաջրածնական թթուն՝ , պլավիկյան կամ ֆտորաջրածնական թթուն ՝
Թթվի մոլեկուլում ջրածնի ատոմի (կամ ատոմների) հետ կապված այլ տարրերի ատոմները կամ ատոմների խմբերը, կոչվում են թթվային մնացորդ:
Օրինակ՝ ազոտական թթվի մնացորդը՝ խումբն է, ծծմբական թթվինը՝ խումբը, աղաթթվում՝ \(Cl\) ատոմը:
Թթուների բնութագրիչ հատկությունները
Թթուներին կարելի է հայտնաբերել հայտանյութերի, ինչպես նաև թթուների բնութագրական հատկությունների միջոցով:
Հայտանյութեր (ինդիկատոր) են կոչվում այն հատուկ նյութերը, որոնք փոխում են իրենց գույնը որոշակի միջավայրում:
Հաճախ կիրառվող հայտանյութերից է լակմուսը, որի մանուշակագույն ջրային լուծույթը թթվի ազդեցությունից դառնում է կարմիր: Մեթիլ նարնջագույն հայտանյութը դառնում է վարդագույն, իսկ ֆենոլֆտալեինը իր գույնը թթու միջավայրում չի փոխում:
![fenolftaleina-385x440.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/0ef26bfd-d68c-4568-84c5-f5f46f54bc03/fenolftaleina-385x440-w283.jpg)
Թթուներն ունեն «թթու» համ, օրինակ՝ բնական թթուները՝ խակ մրգերը, կենցաղում կիրառվող քացախը:
Ուշադրություն
Երբեք չփորձե՛ք ծծմբական, ազոտական կամ պլավիկյան թթուների համը, անգամ՝ խիտ քացախաթթվի, քանի որ դա վտանգավոր է:
Թթուներն ունեն «ուտիչ» հատկություն. քայքայում են հագուստը, մաշկը՝ առաջացնելով քիմիական այրվածք:
Ուշադրություն
Եթե թթուն թափվել է մաշկի վրա, ապա պետք է շորի կտորով սրբել մաշկը, հետո լվանալ առատ սառը ջրով, այնուհետև մշակել մաշկը կերակրի սոդայով:
![otsermkislo-iloveimg-cropped.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/52d34adf-b079-4e0c-83d2-dbbb0c7b2417/otsermkislo-iloveimg-cropped.gif)
Առավել տարածված մի քանի թթուների հատկությունները.
Լայնորեն կիրառվում է լաբորատորիաներում՝ ջրածին և քլոր ստանալու համար:
![FG14_08.JPG](https://resources.cdn.imdproc.am/9b21ce48-c593-41a8-bddc-05080210572b/FG14_08-w351.jpg)
\(2\). Ծծմբական թթուն՝
Յուղանման, մածուցիկ, ծանր հեղուկ է: Օդից ագահորեն կլանում է ջրային գոլորշիներ:
![552e6cfc9e3d0dcef37035b4a118edf5.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/fe857840-c471-477c-9b54-d63bd6fbdf65/552e6cfc9e3d0dcef37035b4a118edf5-w350.jpg)
Ուշադրություն
Չի կարելի լուծույթ պատրաստելիս ջուրն ավելացնել ծծմբական թթվին: Պետք է թթուն բարակ շիթով, ապակե ձողի միջոցով անոթի պատերով լցնել ջրի մեջ՝ անընդհատ խառնելով:
Ջուրը ծծմբական թթվի մեջ լցնելիս մեծ քանակությամբ ջերմություն է անջատվում, լուծույթը եռում է, և լուծույթի կաթիլները կարող են ցայտել լցնողի դեմքին (տե՛ս նկար):
![01-09.png14-w1077.png](https://resources.cdn.imdproc.am/a0f09928-8d89-4bc1-b6de-064e2a707b03/01-09.png14-w1077-w768.png)
Ծծմբական թթուն օգտագործում են կրակմարիչների և ավտոմեքենաների կուտակիչ մարտկոցների լիցքավորման համար: Լայն կիրառում ունի քիմիական արդյունաբերության մեջ:
\(3\). Ազոտական թթուն՝
Անգույն, սուր, գրգռիչ հոտով, օդում ծխացող հեղուկ է:
![27493.png](https://resources.cdn.imdproc.am/ef6824bf-3641-4e87-a9c0-682de997b4d9/27493-w283.png)
Այն լայնորեն կիրառվում է ազոտական պարարտանյութերի, ներկանյութերի, պայթուցիկ նյութերի արտադրությունում: Խիտ ազոտական թթվի և խիտ աղաթթվի \(1:3\) ծավալային հարաբերակցությամբ խառնուրդը կոչվում է «արքայաջուր», քանի որ կարող է լուծել «մետաղների արքային»՝ ոսկուն:
![скачанные файлы (17).jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/45700705-e545-467a-9328-31faf3b8a015/%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D1%84%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D1%8B%20%2817%29.jpg)
\(4\). Ֆոսֆորական թթու
անգույն, ջրում լավ լուծվող պինդ բյուրեղային նյութ է, հալման ջերմաստիճանը՝ \(42°C\):
Կիրառվում է ֆոսֆորական պարարտանյութերի ստացման համար:
![h3po4.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/de7107ef-6105-46aa-90fd-a14c007a3f8e/h3po4-w249.jpg)
![nutrientes-para-plantas-hidroponicas.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/368e33d3-3b73-457f-a0e3-fa94ad2099a6/nutrientes-para-plantas-hidroponicas-w277.jpg)
Աղբյուրները
1. Բնագիտություն 6: Հանրակրթական դպրոցի 6-րդ դասարանի դասագիրք / Է. Ղազարյան, Ա. Թռչունյան, Գ. Մելիքյան, Հ.Խաչատրյան.– Եր: Աստղիկ գրատուն, 2013 թ.
2. Բնագիտություն 6: Հանրակրթական դպրոցի 6-րդ դասարանի դասագիրք / Գ. Պետրոսյան,Լ. Գրիգորյան, Ա. Կարապետյան, Գ Ալեքսանյան, Երևան -2013, Զանգակ հրատարակչություն