![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/nkar.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text11.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text12.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text13.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text0.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text21.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text22.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text23.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/logo.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/hamar.png)
Առարկայի պատկերի կառուցումը բարակ ոսպնյակում: Բարակ ոսպնյակի բանաձևը:
Տարբեր օպտիկական սարքերում կիրառվող ոսպնյակները թույլ են տալիս ոչ միայն հավաքել կամ ցրել լուսային ճառագայթները, այլև ստանալ առարկաների զանազան՝ մեծացած կամ փոքրացած, ուղիղ կամ շրջված, իրական կամ կեղծ պատկերները:
![664VAR-iloveimg-cropped.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/d21c61d9-ab21-41a4-8e94-45cbbbca9928/664VAR-iloveimg-cropped.gif)
Պարզվում է, որ ստացված պատկերի բնույթը կախված է ոսպնյակի տեսակից, ինչպես նաև առարկայի և ոսպնյակի փոխդասավորությունից:
Ինչպես գիտենք մարմինները տեսանելի են, եթե արձակում են լուսային ճառագայթներ կամ անդրադարձնում են իրենց վրա ընկնող լուսային ճառագայթները: Ոսպնյակով անցնելիս այդ ճառագայթները կարող են զուգամիտել. նման դեպքում ճառագայթների հատման կետում կստացվի այն կետի իրական պատկերը, որտեղից դուրս էին եկել այդ ճառագայթները: Իսկ երբ ճառագայթները տարամիտում են, ապա նրանց շարունակությունների հատման կետում կստացվի այդ կետի կեղծ պատկերը:
Առարկայի տարբեր կետերի իրական (կամ կեղծ) պատկերների ամբողջությունը կոչվում է առարկայի իրական (կամ կեղծ) պատկեր:
Այդպիսի «հարմար» ճառագայթներն են.
ա) ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնով անցնող ճառագայթը.
![image_lab_rays_007.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/af5fcc37-596b-428f-90de-10c2984d3e72/image_lab_rays_007.gif)
![image_lab_rays_008.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/6e602ac2-c9e3-43a2-b41d-ee377fc9dd88/image_lab_rays_008.gif)
Ոսպնյակով անցնելիս այս ճառագայթը չի փոխում իր ուղղությունը:
բ) ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցքին զուգահեռ ճառագայթը.
![image_lab_rays_003.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/b6bd7cb9-6b5d-423e-be17-7363cdc92f45/image_lab_rays_003.gif)
![image_lab_rays_004.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/ceb25c02-0e4d-4325-8cb1-c2aa66cc7341/image_lab_rays_004.gif)
Ոսպնյակով անցնելիս, եթե ոսպնյակը հավքող է՝ ապա ճառագայթը, իսկ եթե ցրող է՝ ճառագայթի շարունակությունը, անցնում է ոսպնյակի գլխավոր կիզակետով:
Օգտվելով այս «հարմար» ճառագայթներից, օրինակ, կարող ենք կառուցել \(AB\) մատիտի պատկերը, եթե ստանանք նրա \(A\) և \(B\) ծայրակետերի պատկերները՝ -ը և -ը: հատվածը կլինի \(AB\) մատիտի պատկերը:
![68 - Copy.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/4d8aa574-771a-46cc-a7b6-398c591ef2d7/68%20-%20Copy.jpg)
Կարելի է ցույց տալ, որ կախված առարկայի բարակ ոսպնյակից ունեցած հեռավորությունից, նրա պատկերը տարբեր է ստացվում:
Նշանակենք առարկայի հեռավորությունը բարակ ոսպնյակից՝ \(d\)-ով, նրա պատկերի հեռավորությունը ոսպնյակից՝ \(f\)-ով, իսկ ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը՝ \(F\)-ով և դիտարկենք հետևյալ դեպքերը.
1. \(d >> F\) /առարկան շատ հեռու է ոսպնյակից/
Այս դեպքում առարկայից դուրս եկող ճառագայթները զուգահեռ կլինեն գլխավոր օպտիկական առանցքին, և առարկայի պատկերը կստացվի գլխավոր կիզակետում՝ լուսավոր փոքր կետի տեսքով:
![կկկկկկկկկկկկկ.png](https://resources.cdn.imdproc.am/341f960e-f3ef-4f38-b4b7-54634c34cbf7/%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF%D5%AF.png)
2. \(d >2F\) /առարկայի հեռավորությունը ոսպնյակից նրա կրկնակի կիզակետային հեռավորությունից մեծ է/
Օգտվելով «հարմար» ճառագայթներից կարող ենք կառուցել գլխավոր օպտիկական առանցքին ուղղահայաց տեղադրված \(AB\) սլաքի պատկերը՝ -ը: Ինչպես երևում է գծագրից, այն իրական է, շրջված, փոքրացած՝ \(H< h\), ստացվում է ոսպնյակի կիզակետի և կրկնակի կիզակետի միջև, այսինքն՝ \(F < f < 2F\):
![focus-ray.png](https://resources.cdn.imdproc.am/a214855e-6072-43c7-afc6-9e878455b418/focus-ray.png)
3. \(d = 2F\) /առարկան տեղադրված է ոսպնյակից՝ նրա կրկնակի կիզակետային հեռավորության վրա/
Կառուցումից երևում է, որ առարկայի պատկերը իրական է, շրջված, նույն չափերի՝ \(H = h\) և ոսպնյակից նույն հեռավորության վրա՝ \(d = 2F\):
![distance1.png](https://resources.cdn.imdproc.am/471f797f-ac76-4d15-a364-55a750e1ebbc/distance1.png)
4. \(F < d < 2F\) /առարկան տեղադրված է ոսպնյակի կիզակետի և կրկնակի կիզակետի միջև/
Կառուցումից երևում է, որ սլաքի պատկերը իրական է, շրջված, մեծացած՝ \(H > h\) և ոսպնյակի կրկնակի կիզակետային հեռավորությունից մեծ հեռավորության վրա՝ \(f > 2F\)
\( \)
![Геометрическая оптика основные понятия.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/f57ccc49-5b92-4166-bc64-6e78ada9aab5/%D0%93%D0%B5%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%BF%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.gif)
5. \(d = F\) /առարկան տեղադրված է ոսպնյակի գլխավոր կիզակետում/
Կառուցումից երևում է, որ սլաքի ծայրակետերից դուրս եկող ճառագայթները ոսպնյակում բեկվելուց հետո դառնում են իրար զուգահեռ, հետևաբար չեն հատվում և պատկեր չի ստացվում:
![Геометрическая оптика основные понятия_1.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/ff1b35dc-7ab0-44ab-80e5-5d8818e5e101/%D0%93%D0%B5%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%BF%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F_1.gif)
6. \(0 < d < F\) /առարկան տեղադրված է ոսպնյակի և նրա կիզակետի միջև/
Կառուցումից երևում է, որ սլաքի պատկերը ստացվում է կեղծ, ուղիղ, մեծացած՝ \(H > h\), ոսպնյակի նույն կողմում, որտեղ առարկան է:
![Геометрическая оптика основные понятия_3.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/d2607469-f5f2-443d-b696-7f152481ba26/%D0%93%D0%B5%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%BF%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F_3.gif)
Կատարելով նույնանման կառուցումներ, կստանանք, որ առարկայի պատկերը ցրող ոսպնյակում` անկախ առարկայի դիրքից, կեղծ է, փոքրացած, ուղիղ և ոսպնյակի նույն կողմում, որտեղ առարկան է:
![Геометрическая оптика основные понятия_4.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/b61d477d-154c-4e75-97db-b54cfef9538c/%D0%93%D0%B5%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%BE%D0%BF%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F_4.gif)
Բարակ ոսպնյակի բանաձևը
Կառուցման եղանակով, օգտվելով ստացված եռանկյունների նմանության հայտանիշներից, կարելի է ցույց տալ, որ առարկայի հեռավորությունը ոսպնյակից՝ \(d\) -ն, առարկայի պատկերի հեռավորությունը ոսպնյակից՝ \(f\)-ը և ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը` \(F\)-ը կապված են հավասարմամբ, որն անվանում են բարակ ոսպնյակի բանաձև:
Եթե ոսպնյակը հավաքող է, ապա բանաձևում \(F > 0\), իսկ եթե ցրող է, ապա \(F < 0\)
Եթե առարկայի պատկերը իրական է, ապա \(f > 0\), իսկ եթե կեղծ է, ապա \(f < 0\):
![slide_20.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/0b85d554-6ac3-461e-bd69-a3b362d6bf8b/slide_20.jpg)
Կառուցման եղանակով, ստացված եռանկյունների նմանությունից հետևում է, որ
Իսկ ինչպես գիտենք, ոսպնյակի գծային խոշորացումը՝
Հետևաբար գծային խոշորացումը կարելի է որոշել նաև բանաձևով:
Աղբյուրները
Ֆիզիկա և աստղագիտություն 9; Է. Ղազարյան, Ա. Կիրակոսյան, Գ. Մելիքյան, Ռ. Թոսունյան, Ս. Մաիլյան, Ս. Ներսիսյան; Երևան 2009թ
Ֆիզիկա 9; Ս. Գրոմով, Ն. Ռոդինա, խմբագրությամբ Ա. Մամյանի,; Երևան 2015թ.
Ֆիզիկա 9; Ս. Գրոմով, Ն. Ռոդինա, խմբագրությամբ Ա. Մամյանի,; Երևան 2015թ.