![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/nkar.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text11.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text12.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text13.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text0.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text21.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text22.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text23.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/logo.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/hamar.png)
Ոսպնյակներ: Ոսպնյակի բնութագրերը: Օպտիկական ուժ:
Լույսի անդրադարձման և բեկման երևույթները օգտագործվում են լուսային ճառագայթների տարածման ուղղությունը փոխելու նպատակով՝ տարբեր օպտիկական սարքերում, ինչպիսիք են մանրադիտակը, աստղադիտակը, խոշորացույցը, լուսանկարչական ապարատը և այլն:
![post-34240-1212655712.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/695ec116-22c5-4819-8310-75fe38d10be8/post-34240-1212655712.jpg)
Այդ բոլոր սարքերում լուսափնջի կառավարումը իրականացվում է նրանց կառուցվածքի ամենակարևոր մասի՝ ոսպնյակի միջոցով:
![Convex and concave Lenses - Physics - Eureka.in (1)_1.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/00af9375-df23-445e-82c9-e8690f62f0cd/Convex%20and%20concave%20Lenses%20-%20Physics%20-%20Eureka.in%20%281%29_1.gif)
Ոսպնյակ է կոչվում թափանցիկ, սովորաբար ապակե մարմինը, որը երկու կողմից սահմանափակված է գնդային մակերևույթներով:
![Dnxva.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/e1335170-9aec-40f9-aee0-9878e8643444/Dnxva.jpg)
Ինչպես երևում է նկարից, ոսպնյակը սահմանափակված է , շառավիղներով և , կենտրոններով գնդային մակերևույթներով:
Ըստ իրենց ձևի՝ ոսպնյակները լինում են ուռուցիկ և գոգավոր:
Ուռուցիկ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավելի հաստ է, քան եզրերը:
Լինում են երկուռուցիկ (ա), հարթուռուցիկ (բ), գոգավոր-ուռուցիկ (գ) ոսպնյակներ:
![123456789.png](https://resources.cdn.imdproc.am/03dacb83-a82c-4bc8-b4c1-136cb497db70/123456789.png)
Գոգավոր են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասն ավերի բարակ է, քան եզրերը:
![123456.png](https://resources.cdn.imdproc.am/6e0671d4-3309-45dd-a7ad-95cb8f954f71/123456.png)
Ըստ իրենց չափերի՝ ոսպնյակները լինում են բարակ և ոչ բարակ:
Բարակ են այն ոսպնյակները, որոնց միջին մասը (հաստությունը) զգալիորեն փոքր է նրանց սահմանափակող գնդային մակերևույթների շառավիղներից՝
Այստեղ \(d\)-ն ոսպնյակի հաստությունն է, ,-ը՝ գնդոլորտների շառավիղները:
Բարակ ոսպնյակների պայմանական նշաններն են՝
![789.png](https://resources.cdn.imdproc.am/4f631b37-0ecd-4fdb-bb83-959603e1bfbe/789.png)
Կառուցման խնդիրներում հիմնականում ոսպնյակները ներկայացվում են այս պայմանական նշաններով:
Ոսպնյակի բնութագրերն են.
1. Գլխավոր օպտիկական առանցքը
Ոսպնյակը պարփակող գնդային մակերևույթների , կենտրոնները միացնող ուղիղը կոչվում է գլխավոր օպտիկական առանցք:
Այդ առանցքով ուղղված լուսային ճառագայթները ոսպնյակով անցնելիս չեն բեկվում և իրենց ուղղությունը չեն փոխում:
2. Օպտիկական կենտրոնը
Բարակ ոսպնյակի և գլխավոր օպտիկական առանցքի հատման \(Օ\) կետը կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական կենտրոն:
![тл-6.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/6057cbbd-53c9-4c5f-bbe9-45fca8fe664a/%D1%82%D0%BB-6.jpg)
3. Օպտիկական առանցքը
Ոսպնյակի \(Օ\) օպտիկական կենտրոնով անցնող ցանկացած ուղիղ կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական առանցք:
Եթե ուռուցիկ ոսպնյակի նյութի բեկման ցուցիչն ավելի մեծ է միջավայրի բեկման ցուցիչից, օրինակ եթե միջավայրն օդն է, իսկ ոսպնյակը ապակի, ապա ուռուցիկ ոսպնյակը հավաքող է:
Ոսպնյակը հավաքող է, եթե նրա վրա ընկնող ճառագայթների փունջը ոսպնյակով անցնելուց հետո հավաքվում է մեկ կետում:
![e53_1 - Copy.png](https://resources.cdn.imdproc.am/33d9f9cf-3391-414d-bed8-ea0eb94d94d6/e53_1%20-%20Copy.png)
Նույն պայմանի դեպքում գոգավոր ոսպնյակը ցրող է:
Ոսպնյակը ցրող է, եթե նրա վրա ընկնող ճառագայթների փունջը ոսպնյակով անցնելուց հետո ցրվում է բոլոր ուղղություններով:
![e53_1 - Copy - Copy.png](https://resources.cdn.imdproc.am/9f3c0f85-805b-45e9-b11f-2db646dbfdb4/e53_1%20-%20Copy%20-%20Copy.png)
4. Գլխավոր կիզակետը
Ոսպնյակի կարևոր բնութագրերից է նրա կիզակետը:
\(F\ \)կետը, որում, ոսպնյակում բեկվելուց հետո, հավաքվում են գլխավոր օպտիկական առանցքին զուգահեռ ճառագայթները, եթե ոսպնյակը հավաքող է, կամ ճառագայթների մտովի շարունակությունները, եթե ոսպնյակը ցրող է, կոչվում է ոսպնյակի գլխավոր կիզակետ:
![Picture42.png](https://resources.cdn.imdproc.am/49346a12-53b8-43c6-a107-c648d42b38cf/Picture42.png)
Ցանկացած ոսպնյակ ունի երկու գլխավոր կիզակետ. ամեն կողմից մեկական, ոսպնյակի գլխավոր օպտիկական առանցքի վրա:
Ուշադրություն
Հավաքող ոսպնյակի կիզակետերը իրական են, իսկ ցրողներինը՝ կեղծ:
5. Կիզակետային հեռավորություն
Ոսպնյակի օպտիկական կենտրոնից` \(O\ \)մինչև գլխավոր կիզակետ` \(F\) ընկած հեռավորությունը կոչվում է ոսպնյակի կիզակետային հեռավորություն:
![1.png](https://resources.cdn.imdproc.am/6eba8131-91bc-4fb4-86e8-f5ef2d926a57/1.png)
Ուշադրություն
Հավաքող ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը դրական է, իսկ ցրողինը՝ բացասական:
6. Կիզակետային հարթություն
Ոսպնյակի գլխավոր կիզակետով անցնող, գլխավոր օպտիկական առանցքին ուղղահայաց հարթությունը կոչվում է կիզակետային հարթություն, իսկ ուղղահայաց ուղիղը՝ կիզակետային ուղիղ:
Եթե ոսպնյակը հավաքող է, ապա ճառագայթների կամայական զուգահեռ փունջ ոսպնյակով անցնելուց հետո հավաքվում է այդ ճառագայթներին զուգահեռ օպտիկական առանցքի և կիզակետային ուղղի հատման կետում:
Եթե ոսպնյակը ցրող է, ապա նրանում բեկվելուց հետո, ճառագայթներին զուգահեռ օպտիկական առանցքի և կիզակետային ուղղի հատման կետում կհավաքվեն այդ ճառագայթների շարունակությունները:
![image_lab_rays_005.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/c0077c63-a04c-4edf-974d-eda4015bd6ba/image_lab_rays_005.gif)
![image_lab_rays_006-iloveimg-cropped.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/d4f2d0b9-deeb-4977-a5c2-33af2877d740/image_lab_rays_006-iloveimg-cropped.gif)
7. Օպտիկական ուժ
Կիզակետային հեռավորության հակադարձ մեծությունը կոչվում է ոսպնյակի օպտիկական ուժ և նշանակվում է \(D\)տառով:
Ինչքան փոքր է ոսպնյակի կիզակետային հեռավորությունը, այնքան ավելի մեծ է նրա օպտիկական ուժը, այսինքն ՝ այնքան ավելի ուժեղ է այն բեկում ճառագայթները:
Հավաքող ոսպնյակի օպտիկական ուժը դրական է՝ , իսկ ցրող ոսպնյակի օպտիկական ուժը բացասական է՝:
\(1\) դպտր-ն\(1\)մ կիզակետային հեռավորությամբ ոսպնյակի օպտիկական ուժն է:
Իրար հպված մի քանի ոսպնյակներով համակարգի օպտիկական ուժը հավասար է այդ համակարգի ոսպնյակների օպտիկական ուժերի գումարին:
, որտեղ \(D\)-ն համակարգի օպտիկական ուժն է, իսկ -ը և -ը առանձին ոսպնյակների օպտիկական ուժերն են:
8. Խոշորացում
Ոսպնյակի միջոցով ստացվող առարկայի պատկերը կարող է առարկայից ավելի մեծ կամ փոքր չափեր ունենալ:
Ոսպնյակի խոշորացումը ցույց է տալիս, թե առարկայի պատկերի գծային չափերը առարկայի չափերի որ մասն են կազմում:
Խոշորացումը նշանակում են \(Г\)տառով:
Առարկայի պատկերի և առարկայի գծային չափերի հարաբերությունը կոչվում է ոսպնյակի խոշորացում:
Աղբյուրները
Ֆիզիկա և աստղագիտություն 9; Է. Ղազարյան, Ա. Կիրակոսյան, Գ. Մելիքյան, Ռ. Թոսունյան, Ս. Մաիլյան, Ս. Ներսիսյան; Երևան 2009թ
Ֆիզիկա 9; Ս. Գրոմով, Ն. Ռոդինա, խմբագրությամբ Ա. Մամյանի,; Երևան 2015թ.
Ֆիզիկա 9; Ս. Գրոմով, Ն. Ռոդինա, խմբագրությամբ Ա. Մամյանի,; Երևան 2015թ.