Մերկասերմերի առանձնահատկությունները և բազմազանությունը
Սերմնավոր բույսերի առաջին ներկայացուցիչները, որոնք գրավել են երկրագունդը, մերկասերմերն են: Դինոզավրերի անհետացման ժամանակաշրջանում, երբ երկրագնդի կլիման արդեն չորն էր և սառը, խոնավ արևադարձային պայմաններին սովոր սպորավոր բույսերի հսկայական անտառները իրենց տեղը զիջեցին սերմնավոր բույսերին՝ առաջին հերթին մերկասերմերին:
Ուշադրություն
Մերկասերմերն ունեն ավելի կատարյալ վերարտադրման համակարգ և առավել զարգացած հյուսվածքներ և օրգաններ, քան սպորավորները:
Մերկասերմերը մեծամասամբ ծառեր են, չունեն խոտաբուսային կենսաձևեր: Նրանք ունեն լավ զարգացած և մասնագիտացված վեգետատիվ օրգաններ՝ արմատ, ցողուն և տերևներ:
Արդյունքում մերկասերմերը \(150\) մլն. տարի առաջ գերիշխող դիրք են գրավել երկրագնդում: Մերկասերմերի տեսակների քանակը կազմում է ընդամենը \(600\), այնուհանդերձ այս բույսերը տարածված են ամբողջ երկրագնդով մեկ, իսկ Հյուսիսային կիսագնդում կազմավորում են հսկայական անտառներ՝ տայգա:
Ջրի, ջերմության և լույսի սակավությունը պատճառ հանդիսացան մերկասերմ բույսերին բնորոշ հիմնական առանձնահատկությունների ձևավորմանը:
Ջրի խնայողության նպատակով՝ մերկասերմերի տերևները ձևափոխվեցին ասեղնաձև փշերի, որի համար էլ նրանք երբեմն կոչվում են փշատերևավորներ կամ ասեղնատերևավորներ:
Մերկասերմերի հիմնական ներկայացուցիչներն ունեն հզոր արմատային համակարգ, որի միջոցով անընդհատ կարողանում են ջուր կլանել հողի ամենախոր շերտերից: Նշված առանձնահատկությունների հիման վրա մերկասերմերը մեծամասամբ տերևաթափ չունեն և մշտադալար են:
Ուշադրություն
Երկրագնդի վրա կլիմայի չորացման և սառեցման հետևանքով ասեղնատերևավորները անցում կատարեցին սերմերով բազմացման:
Մերկասերմերին բնորոշ է մասնագիտացված սեռական բազմացումը:
Սերմնավոր բույսերն, ի տարբերություն սպորավորների, բազմանում են ոչ թե սեռական և անսեռ սերունդների հերթագայությամբ, այլ հիմնականում սեռական ճանապարհով:
Մերկասերմ բույսերը ունեն կատարյալ և տարբերակված սեռական օրգաններ՝ կոներ: Տարբերում ենք \(♂\) և \(♀\) կոներ:
Արական կոներում հասունանում են փոշեհատիկները, որոնցում զարգանում են \(♂\) գամետները՝ սպերմիումները:
Իգական կոներում զարգանում են \(♀\) գամետները՝ սերմնաբողբոջները:
♂ կոներում հասունացումից հետո փոշեհատիկները քամու միջոցով տեղափոխվում են իգական կոների վրա, որոնց թեփուկների արանքում գտնվում են ♀ սերմնաբողբոջները:
♂ գամետների տեղափոխումը ♀ սեռական օրգանների վրա կոչվում է փոշոտում:
Փոշոտումից հետո ♀ կոները կանաչում են, նրանց թեփուկները փակվում և սոսնձվում են խեժով: Հաջորդ գարնանը տեղի է ունենում բեղմնավորում և առաջանում է զիգոտ:
Զիգոտից զարգանում է սաղմը, իսկ սերմնաբողբոջից՝ սերմը:
Սիբիրում և Հեռավոր Արևելքում աճում է սիբիրյան սոճին` մայրին, որի կոներից ստանում են շատ արժեքավոր սննդանյութ՝ մայրու յուղ:
Սիբիրում նաև շատ տարածված է խեժափիճին: Ի տարբերություն այլ մերկասերմերի, այն մշտադալար չէ և աշնանը թափում է տերևները: Նրա փայտը շատ ամուր է և օգտագործվում է շինարարության մեջ:
Մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիներում տարածված է նոճին կամ կիպարիսը: Այն ունի թեփուկավոր տերևներ:
Հյուսիսային Ամերիկայում աճում են հսկայական ծառեր՝ սեքվոյաներ, որոնք նույնպես պատկանում են մերկասերմերի բաժնին: Նրանց բարձրությունը հասնում է \(130-150\) մետրի, իսկ հաստությունը՝ \(8\) մետրի, իսկ տարիքը՝ մինչև \(2000\) տարի:
Մերկասերմերի ամենատարածված ներկայացուցիչներից են սոճին և եղևնին:
Սոճի: Սոճին \(30-35\) մ բարձրության հասնող լուսասեր մշտադալար ծառ է: Այն ունի հզոր արմատային համակարգ՝ լավ զարգացած, խորը թափանցող և մակերեսային արմատներով, որի շնորհիվ կարող է աճել ինչպես չոր հողերում, ավազուտներում ու ժայռերի վրա, այնպես էլ ճահճուտներում:
Սոճու փշատերևները դասավորված են զույգերով, կարճացած ընձյուղների վրա, ապրում են \(2-3\) տարի և փոխարինվում են աստիճանաբար: Նրանք ունեն լավ զարգացած մոմաշերտային ծածկոց կուտիկուլա և քիչ թվով խորն ընկղմված հերձանցքեր, ինչի շնորհիվ փշատերևների միջոցով ջրի գոլորշիացումը շատ փոքր է:
Եղևնի: Եղևնիներն ունենում են մինչև \(40\) մ բարձրություն, ապրում են \(200-250\) տարի: Նրանց սաղարթը բրգաձև է, իսկ փշատերևներն ավելի կարճ, քան սոճունը և մեկական են: Նրանք խիտ ծածկում են ընձյուղը և ապրում \(5-7\) տարի: Արմատները մակերեսային են, գլխավոր արմատը թույլ է զարգացած: Եղևնին ստվերադիմացկուն ծառ է, բայց պահանջկոտ է հողի նկատմամբ, աճում է բերրի, խոնավ հողերում, կարող է աճել այլ ծառերի ստվերում:
Աղբյուրները
Կենսաբանություն. Կենդանի օրգանիզմների բազմազանությունը. 7-րդ դասարանի դասագիրք/ Տ.Վ. Թանգամյան, Ս. Հ. Սիսակյան -Եր.: Տիգրան Մեծ, 2013, էջ 38-41
Կենսաբանություն. Կենդանի օրգանիզմների բազմազանությունը. 7-րդ դասարանի դասագիրք/ Է.Ս. Գևորգյան, Ֆ.Դ. Դանիելյան, Ա.Հ. Եսայան- Եր.: Աստղիկ գրատուն, 2013, էջ 53-55
http://svopi.ru/uploads/posts/2015-12/1449035490_98751.jpg
https://md.all.biz/img/md/catalog/more/110002_sosna_chyornaya.jpeg
https://herbalpedia.ru/wp-content/uploads/2016/11/360_280_sosnovye-shishki-lechebnye-svojstva-i-protivopokazaniya-mini.jpg
https://fitohome.ru/wp-content/uploads/2017/01/sosnovyie-shishki2-150x150.jpg
https://static.baza.farpost.ru/v/1415953473126_bulletin
http://www.treespk.ru/upload/iblock/f04/f04ea5a87dcc02368753322c3e7bf2e6.jpg
https://dommovik.ru/sites/default/files/styles/l-wm/public/1803/skrinshot_28-02-2018_185522.png?itok=epf8X1nC
http://horosho-zhivem.ru/wp-content/uploads/2015/11/kiparis2-300x225.jpg
https://image.shutterstock.com/image-photo/giant-sequoia-trees-national-park-260nw-305638310.jpg
http://ogorodsadovod.com/sites/default/files/imagecache/growimgterm/u79/2016/04/tree1.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Pinus_nigra_cone_Bad_Voeslau.jpg/360px-Pinus_nigra_cone_Bad_Voeslau.jpg
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcSOKKi15iSozhOXfNf8_uI_dXTNAoRdtCQ5qOddAduhZIGqDKJG
http://ufdp.org/Species/Picea_pungens_Cone_Thumb.jpg