![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/nkar.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/lala2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text11.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text12.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text13.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text0.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang1.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/zang2.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text21.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text22.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/check.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/text23.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/logo.png)
![](https://www.imdproc.am/upload/yp2/hamar.png)
Մարսողությունը բերանի խոռոչում
Բերանի խոռոչի կառուցվածքը: Բերանի խոռոչի մուտքը սահմանափակվում է շրթունքներով, որոնք ունեն նուրբ մաշկ՝ հարուստ արյան անոթներով և նյարդային վերջույթներով: Բերանի խոռոչում սնունդը մանրացվում է, շաղախվում թքով և տեղի է ունենում մասնակի մարսողություն:
![165384.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/d1ca4a85-f7a2-4bd5-a390-bc73ad3a697c/165384-w300.jpg)
Բերանի խոռոչում են գտնվում ատամները, որոնք տեղակայված են վերին և ստորին ծնոտների վրա, ընդ որում ստորին ծնոտն ունի չափազանց ուժեղ մկաններ, որի շնորհիվ կարող է բարձրացնել մինչև \(400\) կգ զանգված:
![shutterstock_52330198.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/88d7647a-3b4f-4c73-aaba-25118213a88e/shutterstock_52330198-w300.jpg)
Չափահաս մարդու բերանի խոռոչում կա \(32\) ատամ, որոնք նորածնի մոտ բացակայում են, իսկ \(6\) ամսականից մինչև երկու տարեկանում ձևավորվում են թվով \(20\) ատամներ, որոնք կոչվում են կաթնատամներ: Վերջիններս փոխվում են մշտական ատամների \(10-12\) տարեկան հասակում, իսկ յուրաքանչյուր ծնոտի վերջին զույգ ատամները, որոնք կոչվում են իմաստության ատամներ, հայտնվում են \(20-22\) տարեկանում: Կտրիչները և ժանիքները սնունդը բռնելու և կտրատելու դեր են կատարում, իսկ աղորիքները, օժտված լինելով մեծ մակերեսով, ծամում, մանրացնում են սնունդը:
Յուրաքանչյուր ծնոտում տեղակայված են \(4\) կտրիչներ, \(2\) ժանիքներ, \(4\) փոքր և \(6\) մեծ աղորիքներ (սեղանատամներ):
![ատամ.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/d1cbffcc-f351-403b-8791-1a622f2540bd/%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4-w500.jpg)
Յուրաքանչյուր ատամ ունի արմատ, որը տեղակայված է ծնոտի ոսկրային ատամնաբնում, նաև վզիկ ու պսակ, որոնք ատամի երևացող մասերն են: Ատամը կազմված է կարծր նյութից` դենտինից, իսկ նրա պսակը ծածկված է էմալով, որը պաշտպանում է ատամը քայքայումից և մանրէների ներթափանցումից: Ատամի արմատը պատված է ցեմենտով, որը ամրացնում է այն ծնոտոսկրին:
Առողջ ատամները կարևոր նախապայման են առողջության պահպանման համար: Հիվանդ ատամներում սկսում են զարգանալ ու բազմանալ բազմաթիվ մանրէներ, որոնք քայքայում են ատամի հյուսվածքը: Ատամների քայքայումն առաջանում է էմալի վնասումից, որը հաճախ տեղի է ունենում տաք և սառը սննդի արագ հերթափոխումից: Ատամների թափվելն առաջացնում է մարսողության խանգարումներ, ստամոքսի և աղիների հիվանդություններ:
![shutterstock_303636680.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/25bbe46a-880f-49fd-a97e-5b97f8d0ea6d/shutterstock_303636680-w400.jpg)
Որպեսզի ատամներն առողջ պահպանվեն, անհրաժեշտ է ամեն անգամ ուտելուց հետո բերանի խոռոչը ողողել գոլ ջրով, իսկ առավոտյան և երեկոյան խնամքով մաքրել խոզանակով՝ օգտագործելով ատամի մածուկ:
Ատամների ճիշտ լվանալու եղանակները.
![shutterstock_404075686.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/5ac16bc6-1c67-4adf-9305-21a0c3a24de3/shutterstock_404075686-w400.jpg)
Մարսողությունը բերանի խոռոչում: Բերանի խոռոչում սննդանյութերի խոնավացման ու մարսման գործընթացում կարևոր դեր ունի թքագեղձերի կողմից արտադրված թուքը:
Թքագեղձերը երեք զույգ են՝ հարականջային, ենթալեզվային և ենթածնոտային, որոնց ծորաններով օրվա ընթացքում արտազատվում է ավելի քան մեկ լիտր թուք:
![shutterstock_268916606.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/ba1368e4-8ed8-4810-9330-c57c859cdaf3/shutterstock_268916606-w400.jpg)
Թուքը պարունակում է \(99,4\)% ջուր, թույլ հիմնային է: Նրա կազմի մեջ մտնում են նաև ֆերմենտներ և մանրէասպան նյութ` լիզոցիմ: Թքի մեջ պարունակվում է պտիալին ֆերմենտը, որն օսլայի մի մասը քայքայում է և դարձնում մալթոզ շաքար, սա էլ մալթազ ֆերմենտի ներգործությամբ ճեղքավորվում է գլյուկոզի: Սննդանյութերը բերանի խոռոչ ընկնելիս գրգռում են ջերմային և համի ընկալիչները, և մարդը զգում է սննդի համն ու ջերմությունը: Բերանի խոռոչի մարսողության գործընթացում կարևոր դեր ունի լեզուն:
Լեզվի համային ընկալիչները.
![shutterstock_522070942.jpg](https://resources.cdn.imdproc.am/edfecf85-70ee-4dbd-8634-06abf8a86447/shutterstock_522070942-w400.jpg)
Ծամելու ընթացքում լեզուն սննդագնդիկն ուղղում է դեպի ատամներ, շաղախում թքով և տեղաշարժում դեպի ըմպան: Երբ կծկվում են լեզվի և ըմպանի մկանները, տեղի է ունենում կլլման գործընթացը: Այդ ընթացքում շնչառական ուղու մուտքը փակվում է մակկոկորդով:
![digestive-system-3.gif](https://resources.cdn.imdproc.am/4f77a0fc-7173-4cf2-b851-6bec312b0531/digestive-system-3.gif)
Աղբյուրները
Ս.Հ.Սիսակյան, Տ.Վ.Թանգամյան, Գ.Ի.Միրզոյան «Կենսաբանություն:Մարդ» 8-րդ դասարանի դասագիրք, Եր., Տիգրան Մեծ 2014
Ս.Մինասյան, Ծ. Մինասյան, Հ.Հոհաննիսյան «Կենսաբանություն:Մարդ»: Երևան,Մակմիլան Արմենիա 2000
Ն.Ի Սոնին, Մ.Ռ Սապին, «Կենսաբանություն:Մարդ»: Երևան, Անտարես 2008