Ներատոմային մասնիկներ
Ատոմի կառուցվածքի միջուկային և մոլորակային մոդելների բացահայտումից հետո կարևորագույն խնդիր դարձավ ներատոմային մասնիկների բացահայտումը։
Պրոտոնները և նեյտրոնները գտնվում են միջուկում, իսկ էլեկտրոնները՝ միջուկաշուրջ տարածությունում:
Դեռևս \(1886\) թ․ բացահայտվել էր պրոտոնը:
\(1887\) թ․ Թոմսոնը փորձով որոշել էր էլեկտրոնի հարաբերական լիցքը և զանգվածը։
Չափազանց կարևոր էր նեյտրոնի բացահայտումը \(1932\) թվին։
Ներկայումս հայտնի են բազմաթիվ ներատոմային և տարրական մասնիկներ, որոնցից, ներկա դասընթացի շրջանակներում, կարևոր են`
* պրոտոնը` \(p\), որի զանգվածը մեկ զ.ա.մ. է, իսկ հարաբերական լիցքը՝ \(+1:\) Ի դեպ հունարեն «պրոտոն» բառը նշանակում է առաջին, ամենակարևոր:
* նեյտրոնը՝ \(n\), որի զանգվածը նույնպես մեկ զ.ա.մ. է, լիցք չունի:
Պրոտոնները և նեյտրոնները գտնվում են ատոմի միջուկում, իսկ էլեկտրոնները՝ միջուկաշուրջ տարածությունում:
* Էլեկտրոնի զանգվածը շատ փոքր է՝ \(1/1823\) զ.ա.մ., իսկ հարաբերական լիցքը \(-1\) է:
Ստորև բերված նկարում պատկերված է պրոտոնի նեյտրոնի և էլեկտրոնի զանգվածների հարաբերակցությունը:
Ինչպես երևում է նկարից, էլեկտրոնի զանգվածը \(1823\) անգամ փոքր է պրոտոնի զանգվածից, և այդ պատճառով, հաճախ անտեսվում է:
Ներատոմային մասնիկների լիցքերի համեմատումը բերված է հաջորդ ծաղրանկարում:
Ռադիոակտիվ իզոտոպների տրոհման ժամանակ առաջանում են նաև այլ տարրական մասնիկներ, որոնցից կարևոր են ալֆա- և բետա- մասնիկները, որոնք, ի դեպ, ներատոմային մասնիկներ չեն համարվում:
Ալֆա-մասնիկը հելիումի ատոմի միջուկն է, կազմված է երկու պրոտոնից և երկու նեյտրոնից:
Հելիումի ատոմ ալֆա-մասնիկ
Բետա-մասիկներն ունեն նույն լիցքը և զանգվածը, ինչ էլեկտրոնները:
Ամփոփ աղյուսակով ներկայացնենք վերոհիշյալ տարրական մասնիկների նկարագիրը.
Անվանումը | Նշանը | Լիցքը | Զանգվածը զ.ա.մ. | Գրման ձևը |
պրոտոն | \(p\) | +1 | 1 | |
նեյտրոն | n | 0 | 1 | |
էլեկտրոն | e | -1 | \(1/1823\) | |
ալֆա-մասնիկ | +2 | 4 | ||
բետա-մասնիկ | -1 | 1/1823 |
Աղբյուրները
Ա․ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ, Լ․ ՍԱՀԱԿՅԱՆ
Քիմիա-10, Երևան-2010